Boşanmanın birçok farklı
Evlilik ikili bir ilişki olarak düşünülüp artılar ve eksiler yazıldığında eksilerin daha fazla olması durumda boşanma kararı eşlerden biri ya da her ikisi tarafından alınır.
Aslında boşanan anne baba değildir, boşanan eşlerdir. Boşanma ile anne babalık rolü değil, eş olma rolü sona erer. Her ne kadar boşanma planlanarak verilen bir karar olsa da her iki tarafı da duygusal olarak etkiler.
Boşanmaya karar veren aile bireyleri çocuğa bu durumu nasıl anlatmalı?
Ø Boşanma süreci ne kadar planlı olursa olsun taraflar için duygusal olarak zor bir dönemdir. Biten bir evlilik, hayat koşullarının ve rollerinin değişmesi anlamına gelir. Boşanma bir bakıma bir kayıptır (sevilen bir eşin, gelecekle ilgili bir hayal ve planların...). Bu durumda bireylerin yeni ve eski sorumluluklar karşısında baskı altında hissetmeleri normaldir. Boşanan bireylerin depresyon riski taşıdıkları bilinmektedir. Boşanma sürecinde bireylerin yakın çevrelerinden destek almaları önem taşır. Değişen koşulları kabul etmek, uyum sağlamaya çalışmak zor bir süreçtir. Bu dönemdeki belirsizliklerin mümkün olduğunca çabuk halledilmesi önemlidir. Böylece anne baba değişen yeni hayat koşullarına bir an önce alışmaya başlayabilir.
Ø Boşanma ile ilgili hissedilen duygular çocukla paylaşılabilir ancak bu çocuğun üzerinde baskı oluşturacak, diğer tarafı suçlayacak ve çocuğu taraf tutmaya zorlayacak şekilde olmamalıdır. Anne babalar bu dönemde yaşadıkları sıkıntılarla baş etmek için sağlıklı yollar (yeni bir iş, aile desteği, gerekirse profesyonel yardım) bulmalıdırlar. Çocuğun uyumundan önce anne babanın değişen bu yeni duruma uyum sağlaması önemlidir.
Ø Öncellikle anne baba boşanma kararını ne zaman ve nasıl söyleyeceklerine karar vermelidir. Eğer mümkünse birlikteyken, değilse de ortak bir dil kullanarak açıklanmalıdır. Çocuğun yaş dönemine uygun, yetişkinleri ilgilendiren detaylara girmeden boşanmanın nedeni anlatılmalıdır. En önemli olan ise bundan sonra çocuğun hayatında ne gibi değişiklikler olacağının detaylı bir şekilde anlatılmasıdır. (Ne zaman anne ile ne zaman baba ile görüşecek, aynı okula mı devam edecek, her iki evde de bir odası olacak mı...). Ayrıca anne babanın boşanmasının onları kaybedeceği anlamına gelmediğini, anne babanın onu korumak, sevmek, ihtiyaçlarını karşılamak için her zamanki gibi hazır olacaklarını açıklamalıdırlar. Boşanma kararını açıklarken eşler birbirlerini suçlamamalıdırlar. (Baba beni çok üzdüğü içim ayrılıyoruz demek yerine baban ve ben artık eskiden olduğu kadar iyi anlaşamıyoruz, bu nedenle ayrı yaşamaya karar verdik, ama biz senin hala annen ve babanız seni seviyoruz ve hep yanında olacağız.). Özellikle okul öncesi ve ilkokul döneminde olan çocuklar anne babalarının boşanmalarından kendilerini sorumlu tutarlar söyledikleri, yaptıkları ya da yapmadıkları bir şey yüzünden anne babalarının ayrıldıklarını düşünüp kendilerini suçlarlar bu nedenle boşanmanın nedenlerinin doğru ve açık bir şekilde anlatılması çok önemlidir. Ayrıca anne baba çocuğun bu durumla ilgili duygularını ifade etmesine izin vermeli ve destek olmalıdır.
Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri:
Yapılan araştırmalara göre boşanma sonrası görülen etki ve sorunların başlıcaları şunlardır:
– Boşanmadan dolayı anne babayı veya kendisini suçlama
– Ebeveynlerinin boşanmış olmasından utanç duyma
– Boşanma sonrası yaşamında meydana gelen değişimler nedeniyle öfke ve kızgınlık hissetme
– Birlikte olamadığı ebeveyne büyük özlem duyma ve kimi zaman bundan diğer ebeveyni sorumlu tutma
– Okul başarısında düşme
– Arkadaş ilişkilerinde başarısızlık
– İçe kapanma
– Söz dinlememe, inatçılık, isyankârlık gibi olumsuz davranışlar gösterme
– Kötü alışkanlıklar edinmeye eğilim ve başlama
Daha erken yaşlarda ise çocuklarda, altını ıslatma, parmak emme, içe kapanma, kâbus görme, hiperaktivite ve saldırganlık gibi davranışlar ortaya çıkabilmektedir.
Çocukların boşanmayı kabullenmeleri belli aşamalarda gerçekleşmektedir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
– Boşanmayı inkâr etme
– Boşanmayı yaratan nedenlere kızma
– Anne babayı bir araya getirme ve birleştirme çabası
– Depresyon ve çöküntü
– Boşanmayı kabullenme
Boşanma sürecinde anne‐babalar nelere dikkat etmeli?
Ø İlk olarak boşanma ile ilgili açıklamayı ertelemeden, çocuğun anlayabileceği şekilde yapmalıdırlar. Boşanma ve sonrası ile ilgili düzenlemeler yapılırken çocuğun gereksiz yere yetişkinler ile ilgili detaylara dâhil edilmemesine dikkat edilmelidir. Belirsizlik döneminin mümkün olduğunca kısa sürmesine çalışılmalıdır (kim, nerede, kiminle yaşayacak, çocuk ne zaman diğer ebeveyni görebilecek gibi). Çocuğun öğretmeni ve eğer varsa okulun rehberlik servisi ile iletişime geçerek anne
babanın gerekli gördüğü kadarıyla çok detaya girmeden durumum anlatılması da gerekli olabilir.
Ø Çoğunuzu dinleyin, üzücü olaylar hakkında konuşmak var olan üzüntüyü arttırır gibi görünse de üzerinde konuşulmaya duygular çok daha olumsuz etkiye sahiptir. Konuşulan ve paylaşılan duygularla başa çıkma daha kolaydır.
Ø Çocuğunuza onu sevdiğinizi, boşanmanın onu suçu olamadığı açıkça söyleyin.
Ø Diğer ebeveyn ile görüşmesini, ilişkilerinin devam etmesini destekleyin. Anne baba arasındaki tartışmalarda taraf tutmasını istemeyin, onun yanında eski eşinizle ilgili eleştiri ve suçlamalarda bulunmayın.
Ø Eski eşinizle ilgili bilgi alma ya da ona mesaj gönderme yolu olarak çocuğunuzu kullanmayın.
Ø Çocuğunuza size destek olmak, güç vermek gibi roller yüklemeyin, bunun için yetişkinlerden (aileniz, arkadaşlarınız, gerekirse bir profesyonel) yardım alın.
Ø Çocuğunuza yeniden bir araya gelmek gibi gerçekleşmeyecek vaatlerde bulunmayın.
Ø Çocuğunuza düzenli ve disiplinli bir hayat sağlayın. Semra SARAÇOĞLU Psikolog
